فهرست مطالب

شعر پژوهی (بوستان ادب) - سال دوم شماره 2 (پیاپی 4، تابستان 1389)

فصلنامه شعر پژوهی (بوستان ادب)
سال دوم شماره 2 (پیاپی 4، تابستان 1389)

  • 218 صفحه،
  • تاریخ انتشار: 1389/08/15
  • تعداد عناوین: 9
|
  • حسین آقاحسینی، اشرف خسروی صفحات 1-30
    ساختار سنتی بلاغت فارسی محدودیت هایی دارد که اصلاح و بازنگری را در آن ضروری می نماید. متقدمان معمولا بلاغت را به سه حوزه ی معانی، بیان و بدیع تقسیم کرده اند و هریک از آن ها را به بخش هایی محدود ساخته و تعاریفی برای آن ها ارائه داده اند. متاخرین علمای بلاغت نیز اغلب از آنان پیروی کرده اند و همین تقسیم بندی و تعاریف را پذیرفته اند. کاربرد این تقسیم بندی و مصداق یابی آن در آثار مختلف ادبی با مشکلات و محدودیت هایی روبه روست و در این آثار، نمونه ها و مواردی دیده می شود که در ساختار و دسته بندی های سنتی جای نمی گیرد و نیازمند حوزه ها و دسته های جدیدی است که لزوم بازنگری در علم بلاغت را یادآور می شود. یکی از موضوعاتی که در این زمینه کارآمد و کارساز است، مشخص کردن جایگاه نماد در بلاغت و ارائه ی تعریفی مناسب با این حوزه، برای آن است. نماد و نمادگرایی همان گونه که در اسطوره شناسی، روان کاوی، هنر، جامعه شناسی، عرفان و سایر حوزه ها تعریف شده و تحولات زیادی ایجاد کرده است، در بلاغت نیز می تواند موجب دگرگونی های زیادی شود و بستری مناسب برای پژوهش های جدید شود و پویایی و تحرک خاصی در این علم به وجود آورد. در این مقاله، نماد به عنوان یکی از صورت های بیان که فراتر از صور خیال قرار می گیرد، تعریف شده و جایگاه آن در حوزه ی بیان به عنوان صورت تجلی مشخص می گردد. همچنین به جایگاه آن در علم معانی به عنوان صورتی فراتر از حقیقت و مجاز و فراتر از ایجاز و اطناب اشاره می شود.
    کلیدواژگان: بلاغت، نماد، بیان، صورت تجلی، معانی، فراحقیقی
  • مریم سادات اسعدی صفحات 31-49
    در این مقاله، موضوع «خانواده در قابوس نامه» مورد بررسی قرار گرفته است. نخست تعریفی از خانواده بیان شده، سپس انواع آن ذکر گردیده است. برای ورود به بحث درباره ی موضوع مورد پژوهش، در ابتدا مطرح کردن پدیده ی «ازدواج» - که نخستین گام در تشکیل خانواده است - و صحبت درباره ی مسایل مربوط به آن چون سن ازدواج، گزینش همسر، ویژگی های همسر ایده آل و... ضروری بوده است.
    در بخشی دیگر، درباره ی اعضای خانواده (پدر و مادر و فرزندان) و جایگاه و حقوق هر یک، به تفصیل سخن رفته است. بحث درباره ی زنان و سه رده ی سنی کودک، جوان و پیر، قسمت هایی دیگر از این نوشتار را تشکیل می دهد. در پایان، پس از اشاره به اقتصاد خانواده در قابوس نامه، ساختار خانواده در این کتاب معرفی شده که عبارت است از خانواده ی هسته ای، تک همسر، پدرتبار، پدرسالار، برون همسر و نومکان.
    کلیدواژگان: خانواده، عنصرالمعالی، قابوس نامه
  • حسن ذوالفقاری صفحات 51-82
    ابعاد زیبایی شناسی امثال فارسی بسیار گسترده است و همین جنبه های بلاغی و ادبی آن باعث شده است تا محققان، امثال را یکی از گونه های ادبی به شمار آورند.در این مقاله، به سه بعد زیبایی شناسانه پرداخته می شود:1.وزن وآهنگ ضرب المثل های فارسی؛ 2.ابعاد بلاغی در حوزه ی معانی، بیان و بدیع؛ 3. زبان وبیان طنزآمیز مثل ها.
    در حوزه ی وزن وآهنگ ضرب المثل ها، برای مستندکردن مقاله از میان پنج منبع مهم، هزار مثل را برگزیده ایم تا کیفیت و کمیت وزن و آهنگ را با توجه به این نمونه گیری نشان دهیم.آن گاه پس از این بررسی آماری به تحلیل هر سه بخش و ارائه ی نمونه ها و توصیف آن ها می پردازیم.
    با توجه به آن که امثال فارسی از هر جهت به وزن اشعار عامیانه نزدیک است، با بررسی نظرات شش تن از عروضیان و صاحب نظران شعرعامیانه و تقطیع هجایی بیست مثل، به توصیف آن ها می پردازیم تا چگونگی وزن غیرعروضی (هجایی، عددی، عروضی کشش دار و،..) را در آن ها نشان دهیم.
    در بخش سوم، عناصر صوتی و تناسب ها و تقارن های بدیعی را در آهنگین کردن امثال فارسی نشان می دهیم و در پایان به عنصر مهم طنز و شگردهای آن اشاره می-کنیم.
    کلیدواژگان: ضرب المثل، وزن و آهنگ، زیبایی شناسی، آرایه های ادبی، طنز
  • سعید شفیعیون صفحات 83-106
    هر چند که تا به حال مقالات و کتاب های متعددی درباره ی احوال و آثار آرزو نگاشته شده است و بعضا تصنیفاتی نیز از وی تصحیح و منتشر گشته؛ باید اذعان کرد که هنوز آن گونه که شایسته است کاری در خور نام و مقام وی صورت نگرفته و تحقیقات موجود، اغلب تکرار کلیشه ای اقوال منابع متاخر است. بدین لحاظ انجام تحقیقی جدی و مستند مبتنی بر منابع اصلی و دست اول در این باره ضروری به نظر می رسد. مقاله ی حاضر، تمام همت خود را بر این هدف گماشته است.
    کلیدواژگان: آرزو، زندگی، آثار، نسخه های خطی
  • اکبر صیادکوه، آزاده نجفیان، پریسا ظهیر امامی صفحات 107-131
    بلاغت و رسایی سخن شیخ اجل با عوامل متعددی پیوند دارد. او از هر فرصتی برای به اوج رساندن کلام خود و تسخیر بیشتر مخاطب بهره می جوید. اگرچه هدف اصلی سعدی حکایت پردازی نبوده است، بلکه از حکایت بیشتر به عنوان ابزاری برای تبیین دقیق تر اهداف تعلیمی و تربیتی خویش و همراه کردن مخاطب با خود بهره می گیرد، اما باریک بینی ها و ظرافت کاری های آگاهانه ی او در گزینش افراد یا اشخاص و عناصر حکایت ها نیز در بلاغت جویی او بی تاثیر نیست.
    بوستان یا سعدی نامه از مثنوی های مشهور و تاثیرگذار تعلیمی- تمثیلی ادب پارسی و به اعتقاد برخی از سعدی پژوهان، برجسته ترین اثر شیخ اجل است. سعدی در این مثنوی برای رسانیدن پیام های خود، از ابزار و رسانه ی پرتاثیر «حکایت» بهره ی فراوان برده است. در مجموع، 183 حکایت یا حکایت واره ی کوتاه و بلند در بوستان - براساس نسخه ی مرحوم یوسفی- وجود دارد که بی تردید از لحاظ هنری و زیبایی شناسی همه در یک پایه نیستند.
    این مقاله به فراوانی افراد یا اشخاص اصلی حکایت های بوستان اختصاص یافته است و نگارندگان با تسامح در برخی از موارد، برای بیان منظور خود از واژگان یا اصطلاحاتی چون «شخصیت»، «پویایی» و «ایستایی» که در واقع، بیشتر به حوزه ی داستان نویسی نوین تعلق دارد، کمک گرفته اند.در هر حال، منظور از واژه ی «شخصیت» عنصری است که رویدادها، کنش ها یا محادثه ها در پیرامون وجود او شکل می گیرند. در مجموع، این مقاله نشان می دهد که:1. در حکایت های بوستان چه گونه ای از شخصیت ها، نمود بیشتری دارند؟
    2. پویایی و ایستایی شخصیت های اصلی حکایت های بوستان چگونه است؟
    3. در میان شخصیت های انسانی، چه کسری به زنان و چه اندازه ای به مردان اختصاص یافته است؟
    4. چه تعداد از شخصیت های اصلی بوستان چهره ی مثبت و چه قدر چهره ای منفی دارند؟
    5. سهم شخصیت های مذهبی- عرفانی، تاریخی- اسطوره ای و تمثیلی چه قدر است؟
    کلیدواژگان: سعدی، بوستان، عنصر شخصیت، مثبت، منفی، مرد، زن
  • محمدحسین کرمی صفحات 133-159
    چنانچه پادشاهی شیرین و ماریه را نادیده بگیریم، از میان چند پادشاهی که در آثار نظامی مطرح شده اند، حداقل دو تن از آن ها زن هستند که با وجود این که به دلیل تازگی و نادری مطلب، اهمیت فراوانی دارد تاکنون مورد توجه محققان واقع نشده است.
    در این مقاله برای نخستین بار به بررسی و تحلیل پادشاهی زنان در اشعار نظامی پرداخته شده و سعی شده زمینه ی تاریخی و فکری این امر به صورت کوتاه بیان شود و هدف اصلی حکیم نظامی در ساخت و پرداخت شاه زنان آثارش مشخص گردد. در بخش اصلی مقاله، نخست شیوه ی زندگی و فرمان روایی نوشابه در شرفنامه، همراه با بیان ویژگی های شخصیتی و حکمرانی او مورد بررسی قرار گرفته و سپس شیوه ی زندگی و ویژگی های فرمانروایی و شخصیت مهین بانو مورد بحث واقع شده است. در پایان تبیین شده است که نظامی به عنوان اندیشمندی حکیم، به چه دلیل طرح و شرح پادشاهی دو زن را در اشعار خویش گنجانده است.
    کلیدواژگان: شاه زن، مهین بانو، نوشابه، بردع، فرمانروایی زنان
  • فاطمه ماه وان، محمدجعفر یاحقی صفحات 161-184
    خیال از عناصراساسی شکل گیری یک اثرهنری است. صورت های خیالی که هنرمندان برای بیان مقاصد واندیشه های خود به کار می گیرند عموما ریشه در باورهای اساطیری وفرهنگی دارد. ازاین رو میان صورت های خیالی هنرهای مختلف، نوعی قرابت وخویشاوندی برقرار است و غالبا هنرهای مختلف در به کارگیری صورت های خیالی، تحت تاثیر یکدیگر هستند.
    ادبیات ونگارگری از دیرباز در خدمت یکدیگر بوده اند. در حاشیه ی نسخ خطی، برای بیان روشن تر متن ادبی، از تصاویر نگارگری استفاده میشد. در حقیقیت، نگارگری بیان تجسمی متن ادبی بوده و مفاهیم ادبی را با زبان خط ورنگ به تصویر می کشیده است. در مقابل، ادبیات نیز بیان ذهنی وانتزاعی صورت نگاری بوده است.
    با توجه به پیوند دیرینه ی ادبیات و نگارگری، دراین جستار به بررسی تاثیر صور خیال ادبی بر نگاره های مکتب شیراز میپردازیم. به این منظور، ابتدا رابطه ی ادبیات و نگارگری را بررسی کرده سپس چگونگی تاثیر پذیری نگاره های مکتب شیراز را از ادبیات تحلیل میکنیم.
    در این پژوهش به این نکته دست یافتیم که ادبیات و نگارگری رابطه ای دیالکتیکی دارند. برای دستیابی به درکی جامع از نگاره ها، باید از مفاهیم ادبی مدد جست و از دیگرسو، نگارگری نیز به مفاهیم ادبی تجسم وعینیت می بخشد. بنابراین می توان گفت متن و نگاره ترجمان یکدیگرند.
    کلیدواژگان: ادبیات، نگارگری، مکتب شیراز، صور خیال، نماد
  • سیدعلی اصغر میرباقری فرد، معصومه محمدی صفحات 185-208
    عارفان در بیان اندیشه ها، انتقال معانی و احوال خود از زبانی استفاده می کنند که آن را زبان عرفانی می نامند. زبان عرفانی از دیدگاه های مختلف قابل بررسی است و عناصر متعددی در شکل گیری آن نقش دارد. بلاغت از جمله عناصر موثر بر زبان عرفانی فارسی است.
    علم معانی با سنجش کلام، میزان اثر گذاری آن را بر مخاطبان تعیین می کند. موضوع علم معانی بررسی انواع جمله از جهت معانی ثانوی آن است و به مثابه ی ابزاری است که بلاغت و رسایی کلام را می سنجد؛ بنابراین به کمک قواعد و اصول این علم می توان میزان اثر گذاری انشا را در انتقال معانی بررسی کرد.
    این مقاله بر آن است که نقش انشا را در تعلیم اندیشه های عرفانی و بیان تجربیات عرفانی، بررسی و تحلیل کند. به این سبب که در آثار فارسی عین القضات، جمله های انشایی و معانی ثانوی نقش مهمی دارد، آثار این عارف بزرگ برای تحقیق در این باب برگزیده شد.
    کلیدواژگان: زبان عرفانی، علم معانی، انشا، تعلیم، تجربیات عرفانی
|
  • Dr. H. Agha Hossein, A. Khosravi Pages 1-30
    The limitations existing in the classical structure of rhetoric make reforming it quite urgent. Most rhetoric precursors have limited rhetoric into three main categories and have defined each category. ReMore recent scientists of rhetoric often follow this classification and the related definitions. However, it is too difficult to apply this classification to litrary works and find relevant examples that correspond to its categories. In other words, there seems to be an urgent need to create new classifications including different subcategoreis, which leads to the reform of the classical structure.One of the most significant subjects in this domain is the concept of symbol and its status and definition in rhetoric. As in such diverse fields as mythology, psychology, sociology, art, mysticism, etc, symbolism can lead to fundamental changes and reforms in rhetoric, through creating new areas of research.The present study analyzes symbol and symbolism and discusses ints status in Persian rhetoric.
  • Dr. M. Asadi Pages 31-49
    In this paper it has been tried to investigate the issue of family in Qabusnameh. First, definition of family is presented and then different kinds of family are to be introduced. As the first stage toward studying the mentioned issue, it is necessary to introduce the marriage phenomenon, which is the first step in family formation, as well as its related problems such as the age of marriage, spouse selection, characteristics of the ideal spouse, and so on.In another part of the study we examine in detail the family members (parents and children) and their individual position and rights. Discussion on women and three age ranks as child, adult, and elderly forms another part of this research.In the end, after pointing out the economy of the family in Qabusnameh, we turn to study the family structure in this book, which has been defined as follows: kernel family, uni-spouse, father-raced family, patriarch family, exogamy family, and new-location family.
  • Dr. Hassan Zolfaghari Pages 51-82
    Since Persian Proverbs have a wide range of aethetic aspects, researchers have considered proverbs as a litrary genre. This article discusses three dimensions of Aesthetic: . Weight and rhyme of Persian proverbs.. Rhetorical dimensions in the field of meaning, expression and novel.. Humorous Language and expression of proverbs.In order to show the quantity and quality of weight and rhyme in Persian proverbs, a sample of one thousand proverbs was selected from five important sources. The result of statistical analyses showed that % of proverbs are prose and other 8% are rhythmic (% prosodic weight, 7% Non-prosodic and 8% with the internal music). Then after this review of statistical analysis, We analyzed each of these sectors and presented examples. Considering the fact that Persian proverbs in all aspects are close to the weight of folk poetry and by reviewing the comments of six folk poetry experts, proverbs have been described from this view point.Third section shows the role of audio elements and proportions and exquisite symmetries in making Persian proverbs melodic. At the end Well point to the important elements of humor and its tips.
  • Dr. S. Shafieioun Pages 83-106
    Although there are a number of articles and books about the life and works of Arezu and some of his compositions have been revised and published, it should be acknowledged that none of these works deserves his name and status and they often repeat the clichés of the previous sources. For this reason, a serious study which is based on original sources seems necessary. The present study tries to realize this aim.
  • Dr. A. Sayyadkooh, P. Zahiremam, A. Najafian Pages 107-131
    This study looks at the frequency of the prominent people and characters of the episodes in Sa’adi’s Boostan. The writers, then, have used terms that are technically used in writing stories to express their purpose, terms such as ‘character’, ‘roundedness’, and ‘flatness’. By character we mean an entity in the story that all the events and activities revolve around it. More specifically, the study seeks answers to the following questions: . What kind of characters are more prominent in the episodes of Boostan?. What are the features of the round and flat characters in Boostan?. What is the proportion of men and women characters?. What is the proportion of good and bad characters?. What is the proportion of religious, Mystic, historical, mythical and figurative characters?
  • Dr. M. H. Karami Pages 133-159
    Among the kings who are cited in Nizamis’ works, except Shirin and Marye, there are at least two other she-kings namely Nushabeh and Mahin-Banu. But so far no attention has been paid to study this new and interesting subject. In the present essay, for the first time, the reign of these women is analyzed, initially by reviewing its historic and philosophical aspects, and then by considering the original aim of Nizami by talking about it.First the personality, the style of life, and the reign of Nushabeh and those of Mahin-Banu are studied. Then, the reasons which have caused that such a great sage like Nizami pay attention to this question are demonstrated.
  • F. Mahvan, M.A. Student, Dr. M. J. Yahaghi Pages 161-184
    Imagery is one of the basic components of the formation of an artistic work. Fictional features that artists use to express their thoughts and ideas have roots in mystical and cultural beliefs. Therefore there is a relationship between imagery features of different arts and these arts influence each other in using imagery features.Literature and painting have served each other from a long time ago. To have a better expression of the literary text, painting pictures were used in the margin of the manuscripts. In fact, painting was the visual expression of the literary text, and has illustrated the literary concepts by script and color. In return, literature was the and mental expression of imagery feature. In Shiraz School's painting we can see a modern form of joining literature and painting. The painters of Shiraz School have innovated a special style in designs and made a deeper bond between the text and picture.Regarding the special bond of literature and painting of Shiraz School, we have studied the influence of the literary imagery features on the designs of Shiraz School. So, first of all, we have studied the relationship between the literature and painting, and then analyzed how literature influences the designs of Shiraz School.In this research we found a mutual relationship between the literature and painting. To achieve a comprehensive meaning of designs we should seek help from literary concepts. On the other hand, painting objectifies the literary concepts, too. In the designs of Shiraz School, the mutual and dialectical relationship between literature and painting has a visual impression on the designs of Shiraz School.